4857 Sayılı İş Kanunu’na göre fesih bildiriminde sebep gösterilmeyen veya gösterilen sebebin geçerli olmadığını öne süren işçi, işe iade talebinde bulunabilir. İşçi, kanunda yazılı şartları sağlıyorsa iş mahkemelerinde işe iade davası açar ve davanın lehine sonuçlanması halinde fesih geçersiz sayılır. Bu sayede, işçi işine geri dönmek için işverene başvurabilir.
İŞE İADE DAVASININ ŞARTLARI
İşçinin işe iade davası açabilmesi için kanunda belirtilen birtakım koşulları sağlaması gerekmektedir. Bu hallerden ilki, işçinin İş Kanunu kapsamında belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmasıdır. İş sözleşmeleri belirli süreli iş sözleşmeleri ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bu ikisi arasındaki fark, sözleşmenin sona ermesi noktasında olup, belirli süreli iş sözleşmelerinde taraflarca belirlenen süre sonunda iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Kanunda, yalnızca belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere işe iade davası açma hakkı tanınmıştır.
İşe iade davası açabilmek için gerekli olan ikinci koşul, iş akdinin işverence tek taraflı olarak feshedilmesidir. İşçiye işe iade hakkı tanınmasının amacı, işçiyi işverence yapılan fesihlere karşı korumak olup, iş sözleşmesini fesheden işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmayacaktır.
İşçinin işe iade davası açabilmesi için, işyerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması ve işçinin o iş yerinde en az 6 aylık kıdeminin bulunması da aranan bir diğer şarttır. Son olarak da işveren tarafından feshin geçerli bir sebebinin bulunmaması gerekmektedir. İşçi, yalnızca işverence yapılan feshin bir sebebinin bulunmaması ya da belirtilen sebebin geçersiz olması halinde işe iade davası açabilmektedir. Burada belirtmek gerekir ki işveren vekilleri de işe iade davası açma hakkına haiz değillerdir. Kanunda belirtildiği üzere, işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işçiye işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri işe iade davası açamazlar.
TARAFLAR, GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
İşe iade davasını açma hakkına sahip olan, iş sözleşmesi işverence feshedilmiş olan işçidir. Bu halde işe iade davasının davalısı iş sözleşmesini fesheden işverendir. İş mahkemeleri, işe iade davalarında özel görevli mahkeme olup, iş mahkemesi bulunmayan yerlerde davaya bakmakla asliye hukuk mahkemeleri görevli olur. İşe iade davasında, işverenin ticaret sicil kaydının bulunduğu veya işçinin işini yaptığı iş yerinin bulunduğu yer mahkemeleri yetkili olur.
DAVA AÇMA SÜRESİ
İşe iade hakkından yararlanmak isteyen işçi, fesih bildiriminin kendisine tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde arabulucuya başvurmalıdır. Arabuluculuk, işe iade davasında dava şartı olup, arabulucuya başvurulmaksızın doğrudan dava açılması halinde dava usulden reddedilir.
Arabuluculuk aşamasında tarafların anlaşmaya varamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde dava açılmalıdır.
İSPAT YÜKÜ
İşe iade davalarında, feshin geçerli bir sebebe dayalı olarak yapıldığının ispatı işveren aittir. Ancak işçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ediyorsa, bu iddiasını ispatla yükümlü olur.
İŞE İADE DAVASININ SONUÇLARI
DAVANIN KABULÜ HALİNDE
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit edilirse, feshin geçersizliğine karar verilir. Mahkeme, feshin geçersizliği ile beraber işçinin işe iadesine karar verir.
Mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 iş günü içerisinde, işçi, işe başlamak üzere, işverene başvurmalıdır. Bu 10 günlük süre kesin süre olup, bu süre içerisinde başvuruda bulunmazsa fesih, geçerli sayılır. İşveren, süresi içinde kendisine başvuran işçiye işe başlatmak zorundadır. İşçinin başvurusu üzerine, bir ay içerisinde, işveren işçiyi işe başlatmazsa, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme, feshin geçersizliğine karar vermekle beraber, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler.
Mahkeme, işe iade davasında kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenmesi için de karar verir. Mahkeme, tazminat ile ücret ve diğer hakları, dava tarihindeki ücreti esas alarak parasal olarak belirler.
DAVANIN REDDİ HALİNDE
İşe iade davasının reddi halinde, mahkeme işverence yapılan feshin kanuna uygun, geçerli ve haklı bir nedene dayandığını kabul etmiş olur. Bu halde işçi, yargılama masrafları ve karşı tarafın kendini vekil ile temsil ettirdiği hallerde vekalet ücretini ödemekle yükümlü olur. İşe iade davasının reddedilmiş olması, işçinin hak etmiş olduğu ancak işveren tarafından kendisine verilmeyen kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve diğer hakları ayrı bir dava ile işverenden istemesine engel değildir.
Son olarak, işe iade davası, dava devam ederken işverenin işçiyi işe başlatması ya da işçinin davadan feragat etmesi hallerinde konusuz kalabilir. Davanın konusuz kalması halinde tarafların yaptığı giderler kendi üzerlerinde kalır.
